बालकृष्ण श्रेष्ठ “पासा”
यल देश (पाटन) ललितपुर जिल्लाय् थिगुर नाम जाउ ठाइँ खेउँ हँगन् दोखसेनुं सिरै । उ यल देशय् हाबिय खँ (इतिहास) न्येन्ङ व ब्वन्नसिन् घत्केथेँ खँ लिच्छविपे ब्यालान्नसिय् खँ दमुछहँगन् सिरगु । उ ललितपुर जिल्लालान् थात दक्षिणखेन्न ओन्नसिन् खुमलटार जुयेन् ठेचो थ्येनै, आँकुलान् भातिचा थात ओँगन्लि धापाखेलय् लिखनखेन्नलान् अझङ् थात ओँगन्लि चापागाउँ हँग ठाइँ थ्यनै ।
चापागाउँ हँग थिगुर नेवारपे ड्वाकु बस्ती खेउँ । उ स्वर्नसिन् ओप्तेचा देश जुर्सं उकुय् द्यउ देगलपेन् स्वर्नसिन् उ देश मेबु देशय् हाखेन ओप्तेचा ख्वइँमद । उकु चुल्हान् ल्याखा येरिफउ द्यउ, देगल, पुखुर, मठ, पाटी, अाँकु च्वंगु मिपे द्यउछेँपेन् दम । ऐतिहासिक सम्पदाकु लकु देगलपेन् स्वर्न स्वनिगकु दउ देश स्वयेन् ओल्तेचा ल्याखाकु मखे हँग खँ सिदमु । लिच्छवि वंशपे ब्यालाकु थापना येँग द्यउ देगलपेन् मल्ल जूजुपे ब्यालाकु झन् घत्के बाँलस्के दकेय् खोइँ दम ।
तर ब्याला हिलेन् मिपे व ठाइँये विकास जुयेन् हाखेन थात येर्सं उकुय् कला, संस्कृति व सम्पदारि लिचिलेन् ओंगु खोइँ दम । हात्तहर्स मिपिस्त संस्कृति व सम्पदा स्वयेनुं थउ नीजि शोखपेन् घत्के मलेन् येउ थिनागु खोइँदयेन् येर । आम्देपान् झन् मिल्याखा येक्कु जुयेन् ययेन्लि नइ त्वइँत मगकु जुइरी स्वभाविक तु जुर । मिपेन् गुलि आखर ब्वँगन् सयेन् फयेन् येर आम्लि तु हतिइथि स्वयेन् च्वँइत लिमलकु जुर ।
चापागायँ देपान ड्वाःकु बन दमु, आमु बनकु हाबि हाबि येक्कु चम्पा स्वन चाँपा सिमां दउजु, आमु बनलान् चम्पास्वन खायेन् हायेन् पूजा येकुजु, उतु कारण्न ज्येउ शायद आमताक्कुय् मिपिसिन् उ ठाइँ त चम्पापुर हकुजु, लिबि ययेन् चापागाउँ हरि लगैजु खेउँ । आउ उकुय् मूल खँकु दुत उइँल्वोउ, उकु दउ द्यउ देगलपेन् घत्केथें लुङान् जुकुन् दके तये खोइँदम । आउ उकु हाति हाति द्यउ गुठाइँकु गिनागु द्यउ देगलपेन् दमु हँगन् स्वइल्वउ ।
चापागाउँय् भन्सार ट्वाल्कु दउ शिवदेवय् शिलालेख, ओत आँकुय् मिपिसिन् तस्वाःल्हों हतै द्वाल्खा भाषालान् हरिमल्न टाहागके स्वाङ लुङा खेउँ । उठाइँकु हाबिहाबि येलेलानुं ङा मित हार्नसिन् मित हाउ मिपिस्केलान् कर फोइँरि चलन दउजिन । आन्थि तु चापागाउय् एकुट्वाल्कु दउ ब्रम्हाय् मूर्तिय् ख्वाल स्वर्नसिन् लिच्छवि वंशय् पालाकु द्यउय् मूर्तिपेन् दकेउ सिपालु कारिगढपेन् दउजिन हँगन् थुइदमु । उ द्यउ तये देगल(मन्दिर) दकेइ मल्गु अवस्थाकु च्वंगु खोइँदमु ।
इथि तु बुलु ट्वाल्कु दउ चन्द्र भैरवय् देगल स्वर्नसिन् गुनान् दकेय् गुल्प दकेय् हँगन् खेउ प्रमाण मदर्सं अँट व लुङाय् ल्याखान् लिच्छविपे पालाकु तु दकेय् थिनागु खोइँदमु । उ चन्द्र भैरवकु दउ भैरव द्यउ विक्रम सम्वत् २०४२ दँकु आम्ताक्कुय् शिक्षा व संस्कृत मन्त्री केशरबहादुर विष्टन् थापना येँग खेउँ । हाबि उकु लुङात तु द्यउ मानेङन् पूजाजात्रा येँगन् च्वंगुतन् । उकु येल्पनु चौलाथ्व एकादशी खुन्हुन्नसि पुनिस (वैशाख ताक्कु) टुल्के भैरव त रथकु तयेन् जात्रा ङाकेय् चलन दमु ।
इथि तु बुलु ट्वाल्कु दउ नारायण द्यउ देगल, शिवपुरकु दउ पिपा ख्वाल दउ शिवलिंग, बज्रबाराही ओँग मुलय् खउखेन्न दउ हरिहर देगल, हाबिय् बस दिकेय् ठाइँलान् खउ खेन्न दउ वंशगोपाल देगल व कृष्ण देगल, बज्रबाराही देगल, कान्ति लोकपथ नापप दउ मूल गणेशद्यउ देगल, कुवे गणेश देगल, बुलु गणेश देगल, झ्यालपाटी गणेश देगल आले भीमसेन द्यउय् मूर्ति उलि द्यउ देगल चापागाउँकु दमु । थन्हु त उल िजुकुन् ।
ल्येंगु लिबि…….
